Statyny – co to za leki i na co się je stosuje?

Statyny to specyficzna grupa leków, wykorzystywanych przede wszystkim w terapii hipercholesterolemii (a więc stanu, w którym obserwuje się podwyższony poziom cholesterolu we krwi). W ostatnich latach wokół statyn narosło wiele mitów dotyczących zarówno ich skuteczności, jak i efektów ubocznych i działań niepożądanych. Jak jest naprawdę? W jaki sposób działają statyny i czy należy obawiać się negatywnych następstw terapii hipercholesterolemii z użyciem tych substancji?

Statyny – cholesterol, stany zapalne, kardioprotekcja. Jak działają i kiedy się je stosuje?

Zbyt wysoki poziom cholesterolu w osoczu krwi określany jest mianem hipercholesterolemii. Sam w sobie nie jest chorobą, natomiast stan ten znacząco zwiększa ryzyko wystąpienia różnych schorzeń – a w tym nadciśnienia tętniczego krwi, choroby wieńcowej, miażdżycy i w końcu – zawału serca oraz udaru niedokrwiennego mózgu. W przypadku braku powodzenia terapii zachowawczej (zmiana nawyków żywieniowych i tych dotyczących aktywności fizycznej), dla obniżenia poziomu cholesterolu, wdraża się leczenie statynami. Ich działanie polega przede wszystkim na hamowaniu aktywności konkretnego enzymu – reduktazy HMG-CoA – który odpowiada za produkcję cholesterolu w wątrobie. Powoduje to spadek stężenia cholesterolu we krwi, co przy przebiegu terapii zgodnej z zaleceniami lekarza, przekłada się na zmniejszenie ryzyk opisanych powyżej. Więcej informacji o mechanizmie działania statyn, a także o ich rodzajach, znajduje się tutaj: https://www.adamed.expert/pacjent/choroby-i-objawy/serce-i-naczynia/statyny-na-cholesterol-szkodliwosc-dawkowanie-i-skutki-uboczne.

Okazuje się jednak, że statyny – oprócz regulacji poziomu cholesterolu – wykazują również inne właściwości, wspierające redukcję stanów zapalnych, a także ochronę ścian naczyń krwionośnych i struktur całego układu krążenia. Właściwości te określa się mianem działania plejotropowego – czyli wielokierunkowego. I tak:

• statyny działają przeciwzapalnie – wykazują potencjał do obniżania markerów stanu zapalnego w organizmie, w tym CRP oraz OB;
• statyny wspierają regenerację oraz czynność śródnabłonka naczyń krwionośnych (co przekłada się na utrzymanie ich właściwej elastyczności);
• statyny wykazują działanie immunomodulujące – a więc wspierające układ odpornościowy (w tym w zakresie regulacji wytwarzania cytokin prozapalnych i komórek systemu immunologicznego);
• statyny wpływają na ustabilizowanie blaszek miażdżycowych, sprawiając, że te pozostają w miejscu (niektóre badania wykazują nawet, że blaszki pod wpływem zażywania statyn zmniejszają swoją objętość). To z kolei prowadzi do zmniejszenia ryzyka oderwania się blaszki miażdżycowej od ściany naczynia i spowodowania zatoru (zamknięcia światła naczynia i uniemożliwienia przepływu krwi).

Leki na cholesterol – przeciwwskazania i skutki uboczne

Przeciwwskazania do przyjmowania leków zawierających statyny obejmują oczywiście nadwrażliwość lub uczulenia na którykolwiek ze składników preparatu, a także okres ciąży i karmienia piersią. Oprócz tego terapii statynami nie zaleca się u osób cierpiących na poważne choroby wątroby (przebiegające ze znacznym zaburzeniem aktywności „enzymów wątrobowych). Szczególną ostrożność muszą zachować pacjenci przyjmujący jednocześnie niektóre leki przeciwdepresyjne, wpływające na proces krzepnięcia krwi czy leki kardiologiczne, ponieważ statyny mogą wchodzić z nimi w interakcję.

Statyny, ogólnie rzecz biorąc, są lekami dobrze tolerowanymi przez pacjentów. Wśród niegroźnych skutków ubocznych obserwuje się niekiedy dolegliwości ze strony układu pokarmowego (bóle brzucha, nudności), a także bóle mięśniowe o niskiej intensywności. Jeśli chodzi o ten drugi objaw, to pacjenci przyjmujący statyny muszą być wyczuleni na charakterystyczne symptomy procesu rozpadu mięśni (intensywny ból mięśni i osłabienie ich siły, brunatne zabarwienie moczu), ponieważ w rzadkich przypadkach, u osób leczonych omawianymi substancjami, może dojść do niebezpiecznego uszkodzenia mięśni, a później – nerek. Z tego względu każda osoba rozpoczynająca terapię statynami, powinna być monitorowana w kontrolnych badaniach krwi (obejmujących podstawową morfologię, aktywność enzymów wątrobowych, a także panel lipidowy oraz nerkowy).

Źródła:

1. Dr n. med. A. Tyrka, prof. dr hab. n. med. G. Kopeć, aktualizacja: lek. M. Wiercińska, Statyny [w:] Medycyna Praktyczna, 07.02.2023
2. Dobrowolski, A. Prejbisz, B. Cybulska, L. Kłosiewicz-Latoszek, W. B. Szostak, W. Leśniak, Hipercholesterolemia [w:] Interna – Mały Podręcznik Medycyny Praktycznej online, data weryfikacji hasła: 15.07.2024
3. S. Surma, dr n. biol. B. Sosnowska, prof. dr hab. n. med. M. Banach, Statyny – korzyści, bezpieczeństwo stosowania oraz postępowanie w sytuacji ich nietolerancji [w:] Medycyna po Dyplomie 12/2023
4. K. Jamruszkiewicz, Czy statyny wpływają na masę ciała? [w:] Medycyna Praktyczna, 14.06.2023
5. dr hab. n. med. A. Prejbisz, dr hab. n. med. P. Dobrowolski, Gdy pacjent nie toleruje leczenia statynami [w:] pulsmedycyny.pl, dostęp: 22.10.2024
6. Cybulska, L. Kłosiewicz-Latoszek, Jak bezpiecznie leczyć statynami? [w:] Choroby Serca i Naczyń 2012, tom 9, nr 4
7. Chruściel, M. Banach, Statyny – leki stosowane w Polsce wciąż za rzadko lub w zbyt małych dawkach [w:] Choroby Serca i Naczyń 2016, tom 13, nr 2
8. Starzyk, B. Wożakowska-Kapłon, Objawy mięśniowe w przebiegu stosowania statyn – fakty, mity, rzeczywistość i stanowiska ekspertów [w:] Folia Cardiologica 2015, tom 10, nr 5

—

Artykuł sponsorowany